Şili 1970 – 1973 Dünyayı Sarsan Bir Gün

Fransız sosyolog Franck Gaudichaud’nun 1970’lerin başında Şili’de üç yıl süren Halk Birliği (Unitad Popular) dönemini “tarihi tersinden yazmak” yaklaşımı ışığında irdelediği Dünyayı Sarsan Bin Gün, 20. yüzyıl devrim deneyiminin “kayıp hazine”lerinden birini birçok bilinmeyen yönüyle yeniden gün ışığına çıkarıyor. Sekiz yüz sayfayı aşan doktora tezinden kalkarak kaleme alınan bu çalışma, Şili siyasî deneyiminin içerdiği çok yönlü düşünce yoğunluğunu ve karmaşık mücadele süreçlerini akademik söylem düzeninden ötelere taşıyarak açık sözlü, yenileyici, nesnel ama adanmış bir kavramsal tarih yazımının “militan” yaklaşımıyla okura aktarıyor.

Gaudichaud, “Üçüncü Dünya” solunun farklı siyasî kesimlerince kullanılan gelenekçi kuram çerçevelerine sıkışmayarak, “Şili’ye özgü sosyalizm yolu” diye bilinen bu kendine özgü “kolektif devrimci süreci” resmî olarak iktidarda olan Halk Birliği’nin sosyalizme geçiş uygulamalarıyla bağıntılı ama ondan farklı olarak ortaya çıkan ya da yeniden biçim bulan “Kurucu Halk İktidarı” kavramı ekseninde takip ediyor. “Sanayi Kordonları”, “Komünal Kumandalar”, “işçi katılımı”, “doğrudan halk tedariği”, “işçi denetimi” bu büyük deneyimin kolektif boyutunu yeniden canlandıran olgulardan sadece birkaçıdır. Gaudichaud, muazzam bir yazılı kaynaklar okyanusu ile yıllara yayılan meşakkatli sözlü tarih araştırmalarını, siyaset bilimiyle sosyolojiyi ve çağdaş tarih yazımının kavramsal birikimini birleştiren özgün eleştirel yaklaşımıyla bu bin gün boyunca gerçekleşen çok bileşenli toplumsal hareketlerin ve işçi mücadelelerinin gerçek bir panoramasını çiziyor. Şili devrimci hareketinin dinamiklerini, partili siyasî yapıların süreç boyunca izledikleri “merkezci” siyaset tarzlarının eleştirisinden kaçınmadan, “aşağıdan devrim” pers-pektifinden görerek yeniden inşa ediyor. Şili solunun tartışmalarını, pratiğini ve stratejilerini irdelerken geleneksel siyaset merkezleri ve yeni toplumsal hareketler, parti örgütleri ve sendikalar, hükümetin “yukarıdan” kurumsal dönüşüm ısrarı ve pratikte onun programını “aşağıdan devrim” basıncıyla aşan toplumsal militantizm arasındaki karmaşık, bazen de gerilimli ilişkileri inceliyor.

Elli yıl önce halk oyuyla seçilmiş sosyalist bir iktidarı on binlerce emekçinin katledilmesi pahasına ortadan kaldıran ve Şili’yi günümüz küresel liberal ekonomisinin vahşi zafer yolu için tarihsel bir de-ney laboratuvarına dönüştürecek faşist darbeye yol açan “gerçek” olayların yeniden yorumlanmasına imkân sunan devasa bir fresk.

FRANCK GAUDICHAUD

Siyaset biliminde Paris VIII Üniversitesi’nden doktora derecesine sahip olan Franck Gaudichaud, Grenoble Üniversitesi’nde İspanyol-Amerikan uygarlığı ve tarihi alanında öğretim görevlisidir. Şili ve çağdaş Latin Amerika üzerine çok sayıda makalesi ve aralarında en son Venceremos: Expériences chiliennes du pouvoir populaire [Şili Halk İk-tidarı Deneyimleri, 2023] adlı kitabın da yer aldığı çeşitli kitapları bulunmaktadır. Poder popular y cordones industriales... 1970-1973 [Halk İktidarı ve Sanayi Kordonları, 2004); Operación Cóndor. Notas sobre el terrorismo de estado en el Cono sur [Kondor Operasyonu. Güney Ko-nisinde Devlet Terörizmi Üzerine Notlar, 2005]; Chili 1970-1973. Mille jours qui firent trembler le monde (Chili 1970-1973. Dünyayı Sarsan Bin Gün, 2013); Fin de partie? Amérique latine, les expériences progressistes dans l’impasse 1998-2019 [Partinin Sonu? Latin Amerika, İlerle-meci Deneyimler Çıkmazda, 2020] ve Gouvernements progressistes en Amérique latine 1998-2018 [Latin Amerika’da İlerlemeci Hükümetler, 2021] bu kitaplar arasındadır. Le Monde Diplomatique’e de katkıda bulunan Gaudichaud ayrıca Le Volcan latino-américain: Gauches, mo-uvements sociaux et néolibéralisme [Latin Amerika Volkanı: Sol Ha-reketler, Toplumsal Hareketler ve Neoliberalizm, 2008] ve Amérique latine, émancipation en constructions [Latin Amerika, Yeni Kimliklerin Kuruluşu, 2012] başta olmak üzere çok sayıda kolektif kitabın editörüdür. “France Amérique Latine” adlı küreselleşme karşıtı derneğin eş başkanlığını sürdüren Gaudichaud www.rebelion.org web sitesinin eş editörlüğünü yapmakta ve ContreTemps ve Dissidences dergilerinin yayın kurullarında yer almaktadır.