Rübaiyat-ı Ömer Hayyam

Ömer Hayyam'ın hayatına ait ve muhakkak olarak bilinen şudur ki, Melik Şah tarafından 1074 yılında diğer yedi rasat ile beraber "Takvim-i Celali"yi tanzim etmekle görevlendirilmiştir. Bağdat Rasathanesi Müdürlüğüne de getirilen Ömer Hayyam orada "Ziyc-i Melik Şah" denilen rasat cetvelinin de mucidi olarak tarihteki yerini almıştır.

Eserleri arasında İbni Sina'nın Temcit (Yücelme) adlı eserinin yorum ve tercümesi de bulunmaktadır. Zamanında bir ilim adamı olarak ün kazanan Ömer Hayyam'ın edebiyat tarihindeki yerini sağlayan ve sonraki yüzyıllarda da Doğu İslam Dünyasının en büyük şairlerinden biri olarak anılmasına yol açan eseri "Rubaiyat"tır. Ömer Hayyam İran ve Doğu Edebiyatında Rubai (Dörtlük) türünün kurucusu sayılır.

Hemen her rubaisinde şarap konusu işlendiğinden Ömer Hayyam hep eleştiri oklarının hedefi olmuştur. Dinsizlikle suçlanmıştır. Ancak, bu büyük âlim ve sanatkâra dinsiz suçlamasında bulunmak hatadır. İnsan ruhuna öyle kolay kolay nüfuz edilemez. Birisine dinsiz suçlamasında bulunmak çok tehlikeli bir iştir. Buna ancak çok dar düşünceli olanlar, cahillikleri sebebiyle cesaret edebilirler. Özellikle Ömer Hayyam gibi bir ilim adamına, bir şaire, bir düşün adamına bu yolda suçlamalar yapılmamalıdır. Şiir insanın deşarj olmasıdır. Bu nedenle şiirine bakarak bir şairin yargılanması ve hakkında kesin bir hüküm verilmesi haksızlıktır. Kaldı ki şarap, Ömer Hayyam için bir sembol niteliği taşımaktadır.