Kanun ve Nizam Dairesinde_{Soykırım Teknokratı Mustafa Reşat Mimaroğlu’nun İzinde Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Devlet Mekanizması}

Ümit Kurt, devlet destekli kitlesel şiddete doğrudan ve/veya dolaylı yollarla iştirak eden seçkinlerin ve sıradan aktörlerin hangi ölçekte ve motivasyonla bu iştiraki gerçekleştirdiğini anlama ve açıklama girişimini sürdürüyor. Hamit Bozarslan’ın sunuşuyla açılan bu kitapta, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi teknokratlarından ve siyasi seçkinlerinden Mustafa Reşat Mimaroğlu’nun portresi üzerinden Medz Yeğern’in bürokratik ve idari veçhesine odaklanıyor. Kitlesel şiddetin altyapısını, zeminini ve iklimini hazırlayan bir fail kategorisinin, kanun ve nizam dairesinde iş gören bürokrat ve teknokrat figürlerin zihniyet dünyasının ve eylemlerinin izini sürerken, aynı zamanda devlet mekanizmasının Osmanlı’dan Cumhuriyet’e sürekliliğini de ortaya koyuyor.

Mustafa Reşat gibi orta ölçekli bir sivil bürokratın Kısm-ı Siyasi’deki görevi boyunca oynadığı kritik rol, göstermiş olduğu yüksek “başarı” ve Talat Paşa’nın güvenini kazanma ve onun “adamı” olma seviyesine çıkması, Cumhuriyet kurulduktan sonra onu Mustafa Kemal’in gözünde de muteber bir noktaya taşır ve sonuçta Danıştay gibi devlet bürokrasisinin en tepe noktalarından birinde üst düzey bir görev alarak memurluk kariyerinde zirve yapmasına olanak sağlar. Altını tekrar tekrar çizmek gerekir ki bahsi geçen şahıs 1915 Ermeni tehciri ve soykırımında İstanbul’daki Osmanlı Ermeni cemaatinin önde gelen siyasi figürlerinin ve farklı meslek gruplarından yüksek eğitimli birçok kişinin tutuklanması ve akabinde imha edilmesinde ve tehcir operasyonunda başat ve aktif rol oynamıştır. Esas itibarıyla yeni kurulan Cumhuriyet’in kadroları Mustafa Reşat gibi bürokratlarla doludur. 

“Ümit Kurt’un bu kitabı biyografik çalışmaların tarihçilere ve genel olarak Türkiye tarihini sorgulayan okuyuculara yepyeni perspektifler sunabildiğini göstermektedir. Bu ‘sıradan’ ama pek de ‘sıradan olmayan’ teknokrat, Osmanlı’dan soykırım süreciyle çıkışı, Cumhuriyet’in soykırım temelinde kurulmasını ve kurumsallaşmasını, soykırımla ilgili çalışmaları kriminalleştiren resmi bir ideolojinin ve bir tarih söyleminin oluşmasını mümkün kılan bir ‘ölçek’ olarak değerlendirilebilir. Soykırımın diğer teknokratları üzerine yapılabilecek biyografik çalışmalar, gelecekte bu uzun onyılların prosopografik bir tablosunu çizmemizi kolaylaştırabilir.” 

Hamit Bozarslan