İslâm Siyaset Düşüncesi Ve Siyasetnâme Geleneği

Siyasetname kavramı, Arapça siyaset kavramı ile Farsça “mektup anlamına gelen name kelimelerinin bir araya gelmesiyle ortaya çıkmış bir terkiptir. Dilde gerçekleşen bu terkip, kitap yazınlarından da görüleceği gibi siyasetnamenin tarihsel ve kültürel kaynaklarına da açıkça işaret etmektedir.

İslam kültüründe yazılmış olan siyasetnamelerin en önemli kaynaklarından biri Fars havzasıdır. “Siayset-name”, kavram olarak siyasetle ve devlet yönetimiyle ilgili eser demektir. Ayrıca siyasetnameler, esas konu olarak devlet yönetimini ele aldığına ve özellikle ilk ve Orta Çağ'da iktidar ve siyasal otoriteyi elinde bulunduranlar hükümdar olduğuna göre, daha ziyade hükümdarlar için kaleme alınmış eserlerdir.

Hemen her siyasetnamede hükümdarlarda bulunması gereken nitelik ve özellikler; devlet yönetiminin ve saltanatın şartları ve esaslar birbiri ardınca sıralanır ve tartışılır. Devrin zihniyet, anlayış ve inancına göre en ideal yada uygun ahlaki, sosyal ve siyasal organizasyonun nasıl olması gerektiği, bu amaçla hangi yollardan ulaşılabileceği gösterilmeye çalışılır. Halkın, toplumun ve devletin durumu tasvir edilerek hükümdarlara nasıl bir tavır takınmak, hangiş tedbirleri almak ve ne tür bir ıslahata gitmek gerektiği konusunda öğütler verilir. Bu arada kötü yönetimin, adaletsizliğin ve zulmün zararlı sonuçları ortaya konulur.

Siyasetnameler üzerine yapılan çalışmalar Müslümanların, etraflarında bulunan ya da kültürel birikimlerini devir aldıkları Fars Kültürü, Hind Kültürü, Yunan Kültürü, Arap Kültürü, Uzak Doğu Kültürü ve Türk Kültüründen etkilendiklerini ortaya koymaktadır. Tarih ve Siyasetname yazıları, başta Fars tarih ve siyaset geleneği olmak üzere, Hind hikmetinden ve Yunan filozoflarının İdeal Devlet düşüncesinden esinlendiler.

Geçmiş siyaset geleneği anlaşılmadan günümüz siyasetinin özelliklerini anlamak mümkün olmamaktadır. Kitap 17 ana referans siyasetname metni üzerinden Türk ve İslam dünyasındaki siyaset geleneğini ortaya koymakta ve günümüzdeki tartışmalara ışık tutmaktadır.