Hapishane-i Umumi Kadınlar Koğuşu_(1920-1921)

Hapishane-i Umumi Kadınlar Koğuşu, Osmanlı İmparatorluğu topraklarında bir kadın tarafından yazılmış ilk hapishane tanıklığı olarak nitelendirilebilir. Lozan’da üniversite öğrencisiyken ailesine yazdığı mektuplar gerekçe gösterilerek 1915’te tutuklanan ve ailesiyle birlikte Divan-ı Harp’te yargılanan Vartuhi Kalantar (1895-1978), hakkında tutuklama kararı çıkarılan diğer Ermeni aydınlarla birlikte Hapishane-i Umumi’ye gönderildi. İki buçuk yıllık mahkûmiyetini, 1920-1921 yılları arasında Getronagan pandin gineru pajinı [Hapishane-i Umumi Kadınlar Koğuşu] adıyla ilk kez Hay gin dergisinde anlattı. Kalantar’ın anıları, Osmanlı’nın ilk modern hapishanesi olan Hapishane-i Umumi’yi bir etnografi gibi inceleyen, yazarın keskin gözlem gücüyle harmanlanmış, eşsiz bir anlatı olarak karşımıza çıkıyor.

YAZAR HAKKINDA: 2 Şubat 1895’te Bursa’da doğdu. 1911 yılında lisans eğitimi almak için Lozan’a gitti, edebiyat ve tarih alanlarında ihtisas yaptı. Yükseköğrenimine Leipzig Üniversitesi’nde devam etti. Birinci Dünya Savaşı başladığı esnada, yaz tatili için İstanbul’a gelmişti. Bu sırada bir ihbar sonucu evleri basıldı ve ailesiyle birlikte tutuklandı. Babasıyla Vartuhi, neredeyse üç yıl boyunca Hapishane-i Umumi’de hapsedildi. 1918’de serbest kaldı. Savaş’tan sonra toplumsal yardım faaliyetlerine katıldı ve Hay gin dergisinde yazmaya başladı. 1921’de Amerika’ya göç etti. Siyaset ve tarih alanında, İngilizce ve Ermenice pek çok çalışmaya imza attı. 1978 yılında Washington’da öldü.