Anlaşılmayan İnsan

Anlaşılmayan İnsan 3. Baskısında Ayrıkotu Kitap’ta.

“Babam beni köle olarak sattığı zaman 12 yaşındaydım. Bir piliç, yahut bir köpek eniği veya bir sıpa gibi, pazara çıkarıldım. Bunun için şikâyetçi olduğum sanılmasın, hayır: Babam buna ağlaya ağlaya razı olmuştu.

Oturduğumuz yer Doğu Roma İmparatorluğu’nun Trakya Eyaleti’ndeydi. Hükümetin vergi için durmadan sıkıştırdığı günlerdi. Bu sırada Hunlara ödenecek vergiyi halkın sırtından çıkarmayı adet edinmişlerdi. Zaten bütün dünya Hunların adıyla çalkalanıyordu.”

Hunların torunları Macarlar, bu kardeş halk, klasik edebi eserleriyle Ayrıkotu Kitap etiketiyle sıra sıra diziliyor. Tarihi roman okumayı sevenler, gelin bu kez bir büyük Macar romancının gözünden çok çok öncelere gidelim. Ancak coğrafya tanıdık: Trakya. Devletler tanıdık: Bizans ve Hunlar. Hikâye ise çok sıradışı. Hayatına özgür başlayıp köle olarak satılan bir çocuk ve onun adım adım bu karmaşık siyasi iklimde, kendini yokluktan kurtarma mücadelesi.

Anlaşılmayan İnsan, editörlerimizi önce adıyla cezbetmişti. Ne de olsa hepimiz bir miktar bu sıkıntıyı çekeriz. Peki metin; öyle akıcı, öyle ustaca kurgulanmış ki güçlü bir nehir gibi, önüne çıkanı ardına katıp, akıp gidiyor. Üstelik okurun zihninde yeni tarihsel inşalara olanak veriyor, okurun tarihsel imgeleminin sınırlarını zorluyor.

“Ertesi sabah Atilla’nın borazan başı Kaszon, kral sarayının kulesinde göründü. Büyük, fildişi borusunu kaldırarak ufuklarda akisler uyandıran hareket işaretini verdi. Sanki binlerce boru bu sesle uyanmış, yer gök boru sesleriyle çınlamıştı. Zurnalı çalgı takımları da boru sesine katılmış, hepsi bir ağızdan çalıyordu. Şehir boru ve çalgı sesleriyle inliyordu.” 

Géza Gárdonyi (1863-1922)

Macaristan edebiyat tarihinde en önemli roman yazarları arasında yer alan Géza Gárdonyi, eserlerinde 19. yüzyılın romantik tarzını 20. yüzyılın realist yazı stiliyle karıştırıp özel bir dille hikayelerini önümüze sürüyor. Öğretmenlik okulundan mezun oldu ve birkaç yıllığına öğretmen ve Katolik koro şefi olarak çalıştı. Gárdonyi’nin yazarlık kariyeri, 1880’lerin ortalarında dergiler ve gazeteler için yazdığında başladı. İlk başarısı köy yaşamından kısa hikâyeler içeren ve hiciv niteliğinde olan ‘’Göre Gábor’’ ki daha sonra bu eserini reddetmiştir. Aynı yüzyıl içerisinde, tarihi temalar hakkında yazılar yazmaya başladı ve iyi roman serileri çıkardı. Anlaşılmayan İnsan dışındaki en meşhur kitabı Eğri Yıldızları, Erdal Şalıkoğlu’nun çevirisi ile Türkçe olarak da mevcuttur. 1897’de annesiyle birlikte Eger’e (bugünkü Kuzey Macaristan) taşındı ve ölene kadar orada yaşadı. Ayrıca oraya mezarının üstünde Csak a teste (Sadece Bedeni) yazılı yazıtıyla gömüldü. Yaşadığı ve eserlerinin çoğunu yazdığı evi, şimdi bir müze olarak koruma altına alınmıştır.